Briefwechsel Johann Philipp von Wurzelbau


Kurzinformation zum Brief Zum Original
Autor Wurzelbau, Johann Philipp (1651-1725)
Empfänger Grammatici, Nicasius (1684-1736)
Ort Nürnberg
Datum 26. April 1723
Signatur BSB München: Clm 1609, Bl. 59r-v
Transkription Hans Gaab, Fürth

Reverendissime Doctissimeque Domine
Domine Colendissime

Elapso d. 25 Februarii datas, amoenissimisque observationibus extraneis et domesticis comitatas Reverend.um Dom.is V.ris Litereras,[1] non minus etiam hisce dictus per Dom: Prof: Doppelmayr egregiè elaboratum Problema Geographicum de Longitudine Locorum cum denuo additis observatis astronomicis recentioribus,[2] quas solertia[3] Vestra studio indefesso venari pergit, denuo inde devinctus rite accepi: utinam hinc inde excitarentur, qui compare diligentia ascris, imprimis autem, et ex condicto satellitum Jovis passionibus, pro verioribus Meridianorum distantiis indagandis invigilarent; uti quondam viribus adhuc integris, cum 6. n. Dom.o D.re Eisenschmid[4] et DD Cassino[5] et de la Hire[6] Academicis Parisiensibus non sine fructu solitus ego fueram: ubi anno 1700 intra occiduum bis, videlicet 2 et 9 Septembris consimilis, qui Revend.um Dom.i V.re hujus anni d. 4. Martii, obtigit casus, dum Argentorati et Norinbergae emersioni primi satellitis invigilantibus nobis, in eo ipso loco, quo emersio expectabatur, secundus jam constitutus fuerat, primaque adeo arcte adhaereret ut observatione prorsus irrita evaserit, cum alter

[Bl. 59v]
ab altero vix distingui potuerit.[7] Quod observationes declinationum acus magneticae mihi haud perfunctorie exceptas attinet, ipsemet ego ab annis aliquot earum inconstanter variantia incrementa et decrementa non sine admiratione intueor, nulla tamen hypothesi praeoccupatus, quomodocumque illas acciderint, fideliter annotare consuevi. Meridianam plus triginta abhinc annis mensae lapidae basi suae immobiliter incumbenti, intra viridarium aedibus meis adsitum, procul a ferramentis locatae, ope altitudinum solis circa solstitium ante et post meridiem captarum, accurati inscripsi, et quoniam lapis arenosus lineam subtilem haud admisit, laterculum marmoreum, qui subsidiorem exciperes, huic firmiter inferi curavi. Acubus utor 4 et 6 pollicum satis agilibus, nec deviationes ipsarum à Meridanae, nisi repetitis aliquoties tentaminibus determinare soleo. has nuperis del. 2 Febr. 14 Martii 14 et 23 Aprilis, ultimam acu, non nisi 2 poll: quam noster Georgius Hartmann A.o 1549 sciaterico horizontali indidit, adhuc (quod mireris) vivacissimâ 13 gradibus vix minorem reperi. Quodsi declinationes istae a tibi terrarum regularius procedant, id observatorum dexteritati haud invideo. Revernd.um Dom.i V.rae vicissim felicissima quaequae adprecans venerantes permaneo

  Reverendissimae et Doctissimae Dom:i Vrae

Norinbergae
 d. 26 Aprilis. 1723

Cultor observantissimus    
Joh: Philippus a Wurzelbau.    



Zusammenfassung:
Wurzelbau bedankt sich für den letzten Brief von Grammatici sowie für dessen Arbeit zu den geographischen Längen, die er über Doppelmayr erhalten hat. Mit Hilfe gleichzeitiger Beobachtungen der Jupitermonde durch Eisenschmid sowie durch Cassini und De la Hire von der Pariser Akademie hat er den Längenunterschied zwischen Nürnberg und Straßburg bestimmt. Die Abweichungen der Magnetnadel beobachtet er seit mehr als 30 Jahren. Er beschreibt Details dieser Observationen.


Fussnoten

  1. Der Brief von Grammatici ist nicht überliefert. Erhalten ist jedoch ein Auszug, den Celsius 1733 bei seinem Aufenthalt in Nürnberg angefertigt hat: UB Uppsala: A 533 d, Bl. 121v-122v.
  2. Grammatici, Nicasius: Problema Geographicum De Longitudine Locorum Terrae Per Acum Nauticam indaganda. Respondent: Schreier, Joseph. Ingolstadt: Grass 1723.
    Grammatici hat darin Bl. B3v auch den Wert der magnetischen Deklination aufgeführt, wie ihn Wurzelbau im Juni 1722 bestimmte.
  3. solertia = sollertia: Geschick, Gewandheit.
  4. Johann Caspar Eisenschmid (1656-1712) war ein Strassburger Mathematiker.
  5. Jean-Dominique Cassini (1625-1712) war Direktor der Pariser Sternwarte gewesen.
  6. Philippe de la Hire (1640-1718) war ein bekannter französischer Mathematiker.
  7. Vgl. Wurzelbau, Johann Philipp: Stabilimentum baseos Uranies Noricae astronomico-geographicae Norimbergae Anno 1713, S. 5-10.